Bạn có gặp phải tình trạng máy móc dừng hoạt động đột ngột, phát ra tiếng kêu lạ từ ổ trục? Thay mỡ bôi trơn thường xuyên mà không rõ nguyên nhân? Theo khảo sát mới nhất, hơn 60% hỏng hóc thiết bị công nghiệp đến từ sự cố liên quan đến mỡ bôi trơn! Điều này không chỉ gây tổn thất tài chính mà còn làm lao đao vận hành cả hệ thống. Dù là nhà máy lớn, lò hơi công nghiệp, hay doanh nghiệp SME, nhiều người vẫn mắc lỗi cơ bản khi sử dụng mỡ bôi trơn chịu nhiệt hoặc mỡ thông thường. Vậy đâu là nguyên nhân, giải pháp và cách chọn mỡ bôi trơn đúng “chuẩn”? Hãy cùng phân tích chi tiết và giải pháp trong bài viết.
I. Hiểu đúng về mỡ bôi trơn chịu nhiệt
1. Mỡ bôi trơn là gì?
Mỡ bôi trơn là hợp chất có gốc dầu, thêm phụ gia làm đặc và các nguyên tố chống mài mòn, chủ yếu dùng để giảm ma sát, bảo vệ bề mặt kim loại khỏi ăn mòn, gỉ sét… Đặc biệt, trong môi trường có nhiệt độ cao, mỡ chịu nhiệt đảm nhiệm vai trò sống còn trong duy trì ổn định máy móc, tăng tuổi thọ chi tiết.
2. Ứng dụng thực tế
- Ổ bi, ổ trục trong sản xuất công nghiệp (nhiệt, tải trọng lớn)
- Motor, máy nông nghiệp, máy ép nhựa
- Hệ thống lò hơi, băng chuyền nhiệt
- Linh kiện ô tô, xe nâng, tàu thủy…
II. Vấn đề thường gặp khi sử dụng mỡ bôi trơn và cách xử lý
1. Mỡ bôi trơn bị biến chất, chảy dầu
Dấu hiệu: Mỡ đổi màu, rỉ nước, tách lớp.
Nguyên nhân:
- Chọn sai loại so với ứng dụng, đặc biệt là mỡ không chịu được nhiệt/cấp tải.
- Điều kiện môi trường (ẩm, hoá chất, bụi bẩn) làm suy giảm cấu trúc mỡ.
- Dùng mỡ quá hạn, lẫn tạp chất.
Giải pháp:
- Kiểm tra định kỳ chất lượng mỡ.
- Sử dụng sản phẩm mỡ có thương hiệu, thông tin rõ ràng, nguồn gốc minh bạch.
- Lưu trữ mỡ ở nơi khô ráo, tránh tiếp xúc trực tiếp với không khí, ánh nắng.
2. Chọn sai mỡ bôi trơn hoặc trộn lẫn mỡ
Dấu hiệu:
- Mỡ nhanh khô cứng bất thường, xì nhớt, kẹt máy.
Nguyên nhân:
- Đổ lẫn hai loại mỡ khác gốc (gốc Lithium trộn với gốc Canxi, Polyurea…).
- Không tuân thủ hướng dẫn của nhà sản xuất thiết bị hoặc mỡ.
Hậu quả:
- Phản ứng hóa học tạo ra chất rắn lạ, phá hủy bề mặt cơ khí.
Giải pháp:
- Đọc kỹ tài liệu máy móc và khuyến nghị loại mỡ.
- Luôn làm sạch kỹ càng trước khi thay loại mỡ khác.
3. Tra mỡ quá nhiều hoặc quá ít
Dấu hiệu:
- Tiếng ồn lạ, máy nóng bất thường, chảy mỡ ra ngoài vỏ thiết bị (tra nhiều); ổ trục bị cháy hoặc nứt gãy (tra ít).
Hậu quả:
- “Thừa mỡ” làm tăng ma sát, sinh nhiệt, chảy dầu – giống như “bơi trong mỡ”.
- “Thiếu mỡ” – chi tiết nhanh mòn, gãy.
Giải pháp:
- Áp dụng đúng lượng mỡ, ví dụ 1/3 đến 1/2 thể tích ổ trục.
- Kiểm tra và bổ sung định kỳ, tránh “ham kỹ” hoặc tiết kiệm thái quá.
4. Không tuân thủ lịch bảo dưỡng mỡ
Hậu quả:
- Mỡ bị thoái hóa không còn khả năng bảo vệ.
- Máy móc nhanh hỏng, mất an toàn khi vận hành liên tục.
Giải pháp chuyên gia:
- Thiết lập quy tắc bảo dưỡng định kỳ (theo số vòng tua, giờ chạy hoặc dấu hiệu thực tế).
- Quản lý bằng phần mềm/checklist để tránh bỏ sót.
5. Dùng sai mỡ chịu nhiệt cho môi trường đặc biệt
Dấu hiệu:
- Mỡ tan chảy, “biến mất” khỏi vị trí bôi trơn khi vận hành ở nhiệt trên 180℃.
Hậu quả:
- Đối với lò nung, băng tải sấy, chỉ cần 1 lần mất mỡ chịu nhiệt là toàn bộ ổ bi có nguy cơ vỡ, hỏng…
Giải pháp:
- Ưu tiên dùng các loại mỡ cao cấp cho môi trường nhiệt độ >180℃, mỡ gốc tổng hợp hoặc mỡ đặc biệt hiệu năng cao.
- Tham khảo ý kiến chuyên viên kỹ thuật về giới hạn nhiệt độ của từng loại mỡ.
6. Bơm mỡ sai quy cách, thiết bị bôi trơn không phù hợp
Dấu hiệu:
- Mỡ không đến đều tới các điểm tiếp xúc, vài vị trí vẫn “khát mỡ”.
Nguyên nhân:
- Dùng súng bơm mỡ thủ công, bơm không đúng áp lực.
- Dây dẫn/đầu bơm mỡ bị tắc nghẽn, côn cụt.
Giải pháp:
- Đầu tư thiết bị bơm mỡ bán tự động/ tự động cho dây chuyền lớn.
- Kiểm tra, vệ sinh hệ thống bôi trơn thường xuyên.
- Đào tạo nhân sự vận hành đúng kỹ thuật.
7. Lựa chọn và sử dụng phụ gia, mỡ không rõ xuất xứ
Nguy cơ:
- Mỡ rẻ tiền, kém chất lượng, dễ bị “pha loãng”, gây trục trặc nghiêm trọng.
Giải pháp:
- Lựa chọn nhà cung cấp uy tín, chất lượng đảm bảo, có giấy tờ đầy đủ
- Tham khảo đánh giá của các khách hàng khác.
III. Làm chủ quy trình bôi trơn – tăng gấp đôi tuổi thọ máy móc
1. Xây dựng lịch sử dụng & bảo trì mỡ bôi trơn
- Ghi chú chi tiết: ngày bơm, loại mỡ, lượng mỡ cho từng vị trí.
- Theo dõi hiệu quả: tiếng ồn, nhiệt máy, hao phí nhiên liệu.
2. Phối hợp với nhà cung ứng và chuyên gia kỹ thuật
- Khi có sự cố lạ, hãy trao đổi với bên cung cấp mỡ để được tư vấn sớm nhất.
- Định kỳ cập nhật tiêu chuẩn bôi trơn mới nhất từ hiệp hội ngành.
3. Đào tạo nhân viên vận hành
- Tối thiểu 1 năm/lần huấn luyện thực hành bơm, kiểm tra mỡ cho đội ngũ bảo trì.
- Áp dụng nguyên tắc “3 đúng”: Đúng loại – Đúng lượng – Đúng quy trình.
IV. Tổng kết
Mỡ bôi trơn (đặc biệt mỡ chịu nhiệt) là “huyết mạch” của bất kỳ dòng máy móc nào. Các sự cố dù nhỏ về mỡ cũng có thể gây thiệt hại hàng trăm triệu đồng – hoặc nhiều hơn, nếu chủ quan và sử dụng sai cách. Đừng để doanh nghiệp của bạn thành “nạn nhân” của những lỗi cơ bản!
Chìa khóa là: Chủ động kiểm tra – Đúng loại mỡ – Đủ kế hoạch bảo dưỡng!
